Nasze pieniądze - informacja finansowa 

GDZIE SĄ NASZE PIENIĄDZE ?

MAMY PRAWO DOSTĘPU DO INFORMACJI FINANSOWEJ

I WGLĄDU DO KSIĄG

Decyzjami z dnia 25 sierpnia 2011 roku Prezes Polskiej Izby Rzeczników Patentowych odmówiła dwóm członkom Krajowej Rady i jednocześnie członkom Komisji Gospodarki Finansowej tej Rady udzielenia informacji dotyczącej kosztów poniesionych przez Izbę na prowadzenie sporu z członkiem samorządu dotyczącego dostępu do informacji, w tym kosztów sporządzenia opinii i kosztów zastępstwa radcy prawnego, jak też odmówiła dostępu do dokumentów źródłowych i ksiąg rachunkowych Izby.

W uzasadnieniu odmowy organ Izby stwierdza, że w jego ocenie zasadne jest ograniczenie prawa do informacji publicznej, zarówno z uwagi na wyłączenia w zakresie
i na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji ze względu na obowiązująca tajemnicę, wynikającą z przepisów o rachunkowości, tajemnicę skarbową i bankową jak i ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. W interpretacji organu członek samorządu nie ma dostępu do umów zawieranych przez Izbę i wynikających z nich rachunków zaś udostępnienie informacji o kosztach pracy personelu stanowiłoby naruszenie prywatności osób świadczących pracę na rzecz Izby.

Rozstrzygnięcie Prezes Izby budzi głębokie zdumienie i sprzeciw. Przynależność do samorządu rzeczników patentowych jest obowiązkowa. Obowiązek ten nie zmienia istoty korporacyjnego charakteru samorządu, w którym wszyscy członkowie mają nie tylko obowiązki ale i prawa. Jednym z obowiązków jest konieczność opłacania składek członkowskich, które wraz z opłatami za aplikację i opłatami za szkolenie są jedynym źródłem przychodów samorządu. Zatem działalność samorządu jest w całości finansowana z opłat wnoszonych przez jego członków. Członkowie mają więc prawo do informacji o przeznaczeniu środków finansowych pochodzących w całości z ich wpłat na podtrzymanie bytu samorządu i jego organów. Ochrona prywatności nie może sięgać tak daleko, by wykluczyć dla osób finansujących byt samorządu dostęp do informacji o środkach finansowych wypłacanych osobom zatrudnianym przez ten samorząd. Przypomnijmy, że pracodawcą i zleceniodawcą dla osób wykonujących pracę na rzecz samorządu jest Polska Izba Rzeczników Patentowych a nie jakikolwiek jej organ.

Czy kwestia praw członków samorządu do informacji finansowej nie jest warta omówienia podczas Krajowego Zjazdu ?

Zgodnie z art. 51 pkt. 4 prowadzenie gospodarki finansowej samorządu należy do Krajowej Rady. Zgodnie z ust. 25 pkt. 5 Regulaminu działania Krajowej Rady, do komisji gospodarki finansowej należy nadzorowanie obsługi księgowo-finansowej samorządu i administrowania jego majątkiem, opracowywanie projektu budżetu, sprawozdania z wykonania budżetu i opiniowanie rocznego sprawozdania finansowego, analizowanie sytuacji finansowej samorządu, w tym przychodów ze składek członkowskich i przedkładanie wniosków w tym zakresie. Odmowa dostępu do informacji o wydatkach Izby dla członków komisji Krajowej Rady stawia pod znakiem zapytania sens istnienia tej komisji.

Czy kompetencje komisji finansowej Krajowej Rady – jako organu ustawowo umocowanego do prowadzenia gospodarki finansowej – nie powinny być uregulowane w Statucie ?

Wystąpienie aplikantów edycji 2005-2008 w sprawie udostępnienia rozliczenia tej aplikacji zapoczątkowało długi i trudny spór dotyczący transparentności finansów Izby. Robocza wersja rozliczenia była gotowa we wrześniu 2009. Wykazana została nadwyżka przychodów nad kosztami. Krajowa Rada poprzedniej kadencji podjęła decyzję o przedstawieniu ostatecznej wersji rozliczenia byłym aplikantom. Po rozpoczęciu nowej kadencji, podczas posiedzenia Krajowej Rady w styczniu 2010, rozstrzygnięcie poprzedniej Krajowej Rady odnośnie przedstawienia rozliczenia zostało zakwestionowane przez nowe władze Izby. Po długiej dyskusji przeprowadzono głosowanie, w wyniku którego nowa Krajowa Rada podtrzymała decyzję o jawności rozliczenia.

Przeciwne ujawnieniu rozliczenia aplikacji były cztery osoby z nowego Prezydium – Prezes, Wiceprezes, Sekretarz i Skarbnik.

Różnica poglądów jest więc wyraźna. Z jednej strony – członkowie samorządu utrzymujący jego byt, w tym pokrywający wydatki na poczet działania organów, z drugiej strony – członkowie tych organów odmawiający swoim fundatorom informacji na temat tych wydatków.

Czy Krajowy Zjazd nie jest okazją do przedyskutowania tej sprawy ?

Faktyczny dostęp do informacji finansowej wymaga również odpowiednich instrumentów prezentacji tej informacji. Narzędziem umożliwiającym wgląd w strukturę rodzajową wydatków w księgach rachunkowych jest ewidencja analityczna (konta księgowe analityczne). Odpowiednie ich pogrupowanie i uszczegółowienie umożliwia pełną identyfikację rodzaju i miejsca powstawania kosztów.

Zachowanie szczegółowej ewidencji analitycznej jest jedną z gwarancji transparentności finansów samorządu i powinno być uregulowane w zasadach gospodarki finansowej.

Nieodzownym tematem dyskusji o finansach samorządu jest też kwestia bezpieczeństwa podatkowego. Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wolne od tego podatku są dochody podatników, których celem statutowym jest określony preferowany rodzaj działalności, wymieniony w zamkniętym katalogu ustawowym zawartym we wspomnianym przepisie, w części przeznaczonej na te cele. Zwolnienie od podatku dochodowego od osób prawnych ma zatem charakter podmiotowo-przedmiotowy, ograniczony do preferowanych celów, i warunkowy. Nie jest to ani zwolnienie w pełni podmiotowe ani też zwolnienie ogólne dotyczące wszelkich dochodów. Dla skorzystania z omawianego zwolnienia podatkowego nie wystarcza przeznaczenie dochodu „na cele statutowe”. Konieczne jest konkretne wskazanie preferowanego podatkowo celu, określonego w ustawie. Cel statutowy podatnika określa się z uwzględnieniem przepisów ustawowych regulujących byt danej osoby prawnej (por. wyrok NSA z 3.3.2009 II FSK 1291/2008). Cele statutowe Polskiej Izby Rzeczników Patentowych są określone w art. 43 ust. 1 ustawy o rzecznikach patentowych. Porównując treść art. 43 ust. 1 ustawy o rzecznikach patentowych z treścią art. 17 ust. 1 pkt. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych można odpowiedzieć na pytanie, które cele statutowe Izby są celami preferowanymi podatkowo w świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Jest to doskonalenie zawodowe rzeczników patentowych i kształcenie aplikantów (art. 43 ust. 1 pkt. 4) jako działalność oświatowa w rozumieniu przepisu art. 17 ust. 1 pkt. 4 ustawy o podatku dochodowym.

Żadne inne cele, zarówno zawarte jak i nie zawarte w obowiązującej ustawie o rzecznikach patentowych, przykładowo utrzymanie Izby, opiniowanie aktów prawnych, opracowywanie opinii prawnych, funkcjonowanie ośrodka analiz i badań prawnych, promocja zawodu, prowadzenie badań w sprawach własności przemysłowej, itp. – nie upoważniają do zwolnienia dochodu z podatku dochodowego.

Porozmawiajmy więc i o tym.

Andrzej Kacperski